Nhưng biết lợi dụng những thất thế mới là điều cần thiết. Không thể đồng thời thấy hăng hái nhiệt liệt về một công việc nào đó và thấy chán nản thất vọng vì một nỗi lo buồn khác. Bởi vậy tôi ngạc nhiên thấy ông đã 78 tuổi mà vẫn bình tĩnh, khỏe mạnh làm sao.
Bạn cũng vậy, tôi cũng vậy, cả ông Einstein [10], cả Toà án tối cao của Huê Kỳ nữa, không ai có đủ thông minh để tìm một quyết định sáng suốt về bất kỳ một vấn đề nào, nếu trước hết không chịu thu thập đủ những sự kiện đã. Một hôm đương đi, tôi té xỉu trên lề. Nhiều học trò đã chăm chỉ trong mấy năm liền, như là đi lễ nhà thờ vậy.
Đời sống chung của cặp vợ chồng sung sướng quá đến nỗi ông bà thường quỳ gối cầu trời cho được sống hoài cảnh thần tiên ấy. Rồi tôi tự nhủ: "Phải thôi ngay đi! Không được ưu tư nữa. Ta nên lấy thế làm mừng.
Tôi ngồi phịch xuống chiếc ghế, nói: "Thượng Đế muốn sao con xin nghe vậy" mà hai hàng lệ ròng ròng trên má. Tôi bắt đầu đau bao tử từ khi phi cơ Pháp bắn liên thanh xuống miền Tân Thạnh (1946), năm sau qua Long Xuyên, để quên tình cảnh nước và nhà tôi phải trốn vào trong sách vở, nhưng viết và đọc suốt ngày thì bệnh bao tử lại nặng thêm, mà bác sĩ không biết, cứ cho là gan yếu, uống thuốc Tây, thuốc Bắc, thuốc Nam đều không hết. Chủ trương của tôi là dịch sách "Học làm người" như hai cuốn đó thì chỉ nên dịch thoát, có thể cắt bớt, tóm tắt, sửa đổi một chút cho thích hợp với người mình miễn là không phản ý tác giả; nhờ vậy mà bản dịch của chúng tôi rất lưu loát, không có "dấu vết dịch", độc giả rất thích.
Ông kể với tôi như vầy: "Mười tám năm trước, tôi ưu phiền, tới mất ngủ. Thế là ông George Rona xé nát lá thơ "nói móc" vừa viết xong và thảo lá thư khác lời lẽ như vầy: "Ông thiệt đã có lòng tốt, bỏ chút thời giờ phúc đáp tôi. Bức thư của ba tôi làm tôi tức giận.
Vì thế nào là một người theo đạo Thiên Chúa? Tôi xin nhường ông John Baille trả lời câu đó. Để cho gánh nặng của ngày mai đè thêm vào gánh nặng hôm qua và hôm nay thì kẻ mạnh nhất cũng phải quỵ. Tôi thấy tôi đương đứng ở ngã tư đường đời và tôi phải lựa lấy một quyết định quan trọng.
Tôi bảo họ: "Bệnh ông có thể hết được nếu ông theo đúng phương sách trong hai tuần: ông ráng mỗi ngày nghĩ cách làm vui lòng một người khác". Ở mực sâu chừng 300 thước mà bị tấn công đã là nguy hiểm rồi, nếu lại ở mực không đầy 150 thước thì đành là tận số. Carier ra sao? Xin bạn nghe câu chuyện của một người chủ hãng bán dầu xăng ở Nữu Ước, trước kia có theo học lớp giảng của tôi:
Do đó có lần ông bà đi máy bay từ Penver tới bờ biến Thái Bình Dương, và máy bay đâm vào một trái núi. Chúng ta cần cảm tưởng rằng có một quyền lực nào đó mạnh hơn ta, che chở cho ta tới sáng. Suốt đời tôi chỉ tìm cách làm vui lòng mọi người".
Đây là một sự thật lạ lùng và bi đát: Hàng triệu người không bao giờ nghĩ tới việc tiêu phí một đồng bạc mà luôn luôn phí phạm năng lực của mình một cách vô tư, y như anh lính thuỷ, khi tàu cập bến được tháo cũi xổ lồng vậy. Trước hết, nếu có thể được, xin bạn rán lựa nghề mà bạn yêu. Tội lỗi của con sẽ được tha thứ.
Tôi nghĩ không có người nào đáng thương bằng kẻ làm một nghề chỉ để kiếm tiền". Rồi y trở lại phản ông, tố cáo ông, nói xấu ông, người đã cứu y khỏi khám. Ông biểu tôi: "Hễ không nói dối, không ăn cắp và bảo gì làm nấy thì ở mãi được".