Nếu trong thời thanh xuân bạn gái bị xảy ra một hiện tượng làm họ ngạc nhiên, thì trong tuổi dậy thì cũng có một hiện tượng xuất lộ cho người bạn trai, khiến kẻ nầy lấy làm lạ không ít. Mà như vậy thì làm sao gia đình hạnh phúc, làm sao ra đời mua chuộc được thành công. Con đẻ của tự ái, dấu hiệu của ý thức nhân cách đấy.
Yêu ai họ cứ tưởng tượng ai cũng tốt, cũng chung thủy như họ. Lời nầy đúng cho nhiều bạn gái. Lý tưởng trong lãnh vực nầy của họ là vai u thịt bắp.
Nó tạo cho ta lầm lạc này là tưởng mình thấu triệt được người bạn trai mà mình thường tiếp xúc. Ở thời đại ta có cái nguy hiểm nầy là người ta vì không có một quan niệm chân chính về vũ trụ, về con người nên khi bàn về thanh niên hay bị rơi lại trong những lý thuyết kêu như trống mà rỗng như bộng. Đứa bé trai có lần ăn khế ngọt hễ sau thấy khế là đòi ăn, tưởng khế nào cũng ngọt.
Ai làm gì bất mãn họ giận rồi quên luôn. Rồi sách báo chỉ vì muốn lắt túi bạn mà nhử bạn bằng các chuyện dâm tình. Người mẹ mặc nhiên yêu con: nhận hòn máu đầu tiên của con, cưu mang con tận cung lòng.
Đời họ tôi thấy rất lên hương! Mà phải có tâm hồn cao cả anh dũng lắm mới làm được. Họ tấn công thẳng tay hết. Không nên lấy tài liệu một vài địa phương mà kết luận phóng đại cho mọi nơi.
Có Ông Thầy kinh nghiệm. Tất cả những yếu tố ấy nung đúc óc trách nhiệm của mẹ đối với con. Tôi hiểu lương tâm ở đây là quan năng tinh thần dùng để tự nhận thức và đánh giá thiện ác những hành vi nhân linh (actus humanus).
Mendousse thì từ lúc 13 tuổi trở đi, những xương ngang và xương dọc của bạn trai tiến nhanh về dài cũng như to. Mặt họ hình như bị đổi dạng, hơi sần và các mụn cám, mụn cồi, mụn bọc nữa, thi đua mọc lên. Bạn trai cần sự giúp đỡ nhưng khi được giúp đỡ không muốn kẻ phục vụ mình tỏ ra hơn mình.
Tôi nói tâm tình phức tạp, vì khi xuất tinh tự nhiên người bạn trai cảm thấy những nhục lạc, nhưng tâm hồn họ bị xâm chiếm bởi những buồn vẩn vơ, lo âu, áy náy. Trong cái phức tạp ấy có mâu thuẫn có thay đổi bất ngờ. Tân hồn bạn ờ trong một tình thế thực rùng rợn.
Nhưng cái gì đòi suy nghĩ quá họ không thích. Người khác thấy đi lẹ tỏ ra tháo vát nên bước như ngựa phi. Bổn phận nhà giáo dục là tìm hiểu căn góc bạn trai, soi đường sáng cho họ, giúp đỡ họ chiếm đoạt, bảo tồn chân lý.
Có những tâm hồn rất kín bưng bít. Vì đối tượng chánh của quyển này là phân tích tâm hồn bạn trai nên ở đây tôi chỉ gợi vài nét chánh để bạn nhận thức con người kỳ biệt của bạn trai thôi. Nếu phải ăn vụng, giấu đút đồ ăn riêng họ cũng không từ.